BC Meppel bezette woensdagavond 9 januari zestig plaatsen in de grote zaal van Ogterop. Op onderhoudende en af en toe schalkse wijze bood Joris Luyendijk stof tot nadenken.
Voor zijn publicatie Kunnen we praten deed Luyendijk onderzoek naar bubbeldenken en het doorbreken daarvan. Bubbels ontstaan wanneer je alleen verkeert met mensen die jouw achtergrond delen. Zijn onderzoek richtte zich op PVV-stemmers, maar was eveneens zelfonderzoek. Hij wilde ontsnappen aan zijn eigen bubbel.
Vrij gemakkelijk
Op een filmpje trok een mevrouw van leer tegen nieuwkomers. Deze zette haar opvatting kracht bij middels bizarre cijfers. Op de vraag waar ze die vandaan had, antwoordde ze recht uit het hart: ‘Facebook’, waarmee ze onbedoeld de lachers op haar hand kreeg.
Dat lachen is een gevolg van een vrij gemakkelijk ‘beter weten’, aldus Luyendijk. Maar de vrouw ontfermt zich in haar armoede wel mooi ‘even’ over een jongeman. Het ging haar in wezen om een baan voor haar pleegzoon, die nu op de arbeidsmarkt goedkopere concurrenten voor zich moest dulden.
‘Deze vrouw is slachtoffer van nepnieuws, maar er zit een rationele kant aan. Populisme kenmerkt zich door een niet te ontwarren kluwen van onterechte en terechte grieven’, aldus Joris Luyendijk. Hij illustreerde dit met enkele staaltjes van genadeloos hard overheidsoptreden, klassenjustitie, de scheve situatie van banken en uitingen van minachting.
Stresssignaal
‘PVV’ers geven een stresssignaal af. Ze weten dat de ‘elite’ bij een stem op de SP de schouders ophaalt. En ze beseffen ook wel dat ze van een stem op Wilders of op z’n deftige neefje geen oplossing hoeven te verwachten, maar zo’n stem schokt wel.’
Elite, een positieve term, kreeg door framing vanuit nationaal-populistische hoek een negatieve inhoud. Luyendijk gebruikte de term ‘elite’ bewust op deze manier.
De elite zou traditioneel de bevolking moeten beschermen, die in ruil daarvoor de privileges van de elite accepteert. Als dat eerste niet meer zo is, geldt dat tweede ook niet meer. In plaats van solidariteit met de ander, is er in de bubbel solidariteit met de eigen soort. Niet-soortgenoten zitten niet in de ‘kring van empathie’, betoogde Luyendijk. Dat verklaarde de reactie op de mevrouw van het filmpje.
Omgaan met meningsverschillen vanuit de bubbel is moeilijk. Wat hierbij volgens Joris Luyendijk helpt, is om te beginnen met: de ander weet iets wat ik niet weet.
Er kwam veel aan de orde in de lezing. Samenvatten of de kern aanduiden was lastig, vonden de na-borrelende BC’ers in theaterrestaurant Lammigje. Janny Westenbrink deed een poging die vermelding verdient: ‘Het is maar net waar je je lichtje ophangt.’